Ο Orson Welles και η ιστορική ραδιοφωνική εκπομπή του «Πόλεμος των Κόσμων» το 1938 και η σύνδεσή της με την υπόθεση της Southern Television το 1977.
Ο Orson Welles η ιστορική ραδιοφωνική εκπομπή του «Πόλεμος των Κόσμων» το 1938 και η σύνδεσή της με την υπόθεση της Southern Television το 1977.
Ο Orson Welles (1915–1985) υπήρξε μία από τις πιο επιδραστικές και πολυσχιδείς προσωπικότητες της αμερικανικής τέχνης του 20ού αιώνα. Θεατρικός σκηνοθέτης, ηθοποιός, παραγωγός, συγγραφέας και κινηματογραφιστής, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του τόσο στο ραδιόφωνο όσο και στον κινηματογράφο. Το έργο του χαρακτηρίζεται από πειραματισμό, τεχνική πρωτοπορία και συχνά πολιτική ή κοινωνική κριτική. Αν και πολλοί τον θυμούνται κυρίως για το εμβληματικό φιλμ Citizen Kane (1941), το οποίο εξακολουθεί να θεωρείται μία από τις κορυφαίες ταινίες όλων των εποχών, η φήμη του καθιερώθηκε πολύ νωρίτερα, μέσα από μια ραδιοφωνική εκπομπή που έμελλε να αλλάξει τα δεδομένα της μαζικής επικοινωνίας.
Στις 30 Οκτωβρίου 1938, παραμονή του Halloween, ο 23χρονος Orson Welles και η θεατρική του ομάδα «The Mercury Theatre on the Air» μετέδωσαν ζωντανά από το CBS μια ραδιοφωνική διασκευή του μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας The War of the Worlds του H.G. Wells. Το έργο του Wells περιγράφει την εισβολή εξωγήινων από τον Άρη στη Γη, και είχε ήδη κυκλοφορήσει ως βιβλίο από το 1898.
Ο Welles και ο σεναριογράφος Howard Koch προσάρμοσαν το έργο σε μορφή ειδησεογραφικής ραδιοφωνικής εκπομπής. Η αφήγηση ξεκινούσε ως μία φαινομενικά συνηθισμένη μουσική εκπομπή με ζωντανή ορχήστρα, η οποία διακοπτόταν ξαφνικά από “επείγοντα δελτία ειδήσεων” που μετέδιδαν την πτώση ενός κυλινδρικού αντικειμένου στο Νιου Τζέρσεϊ και αργότερα, την εμφάνιση εξωγήινων και την καταστροφή που προξενούσαν.
Η εκπομπή, εξαιρετικά ρεαλιστική για την εποχή, δεν περιείχε εμπορικά διαλείμματα και διέθετε αληθοφανείς περιγραφές, «μάρτυρες», επιστήμονες, στρατιωτικούς σχολιαστές και ραδιοφωνικούς ρεπόρτερ, όλα υποδυόμενα από τους ηθοποιούς της ομάδας. Η αίσθηση ότι μεταδίδονταν γεγονότα σε πραγματικό χρόνο έκανε πολλούς ακροατές, που άνοιξαν το ραδιόφωνο τους αφού είχε ξεκινήσει η εκπομπή, να πιστέψουν ότι όντως συνέβαινε εισβολή εξωγήινων.
Η εκπομπή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Σε αρκετές πόλεις των ΗΠΑ αναφέρθηκαν τηλεφωνικές γραμμές που κατακλύστηκαν από κλήσεις, άνθρωποι που εγκατέλειπαν τα σπίτια τους ή συγκεντρώνονταν σε εκκλησίες. Το κοινό είχε ήδη εξοικειωθεί με την έννοια των έκτακτων ειδήσεων λόγω των παγκόσμιων γεωπολιτικών εξελίξεων, και η φωνή του Welles είχε το βάθος και την αυθεντία ενός πραγματικού ρεπόρτερ.
Ωστόσο, ο μεταγενέστερος πανικός συχνά υπερτονίστηκε. Αν και υπήρξαν αντιδράσεις, μεταγενέστερες έρευνες δείχνουν ότι το ποσοστό των ακροατών ήταν αρκετά μικρότερο από όσο υπέθετε ο τύπος. Η εφημερίδα The New York Times δημοσίευσε στην πρώτη της σελίδα το θέμα, και ο μύθος του μαζικού πανικού εδραιώθηκε, όχι τόσο λόγω της πραγματικότητας, όσο εξαιτίας της ανάγκης των μέσων να τονίσουν τη δύναμη (και τους κινδύνους) του ραδιοφώνου ως μέσου.
Ο ίδιος ο Welles, σε μεταγενέστερες συνεντεύξεις, εξέφρασε την έκπληξή του για τον θόρυβο που προκλήθηκε, ενώ αργότερα δήλωσε ότι η εκπομπή λειτουργούσε ως άθελη «σάτιρα» της ευπιστίας του κοινού και της επίδρασης της μαζικής ενημέρωσης.
Η εκπομπή αποτέλεσε ορόσημο για το πώς μπορεί να παρουσιαστεί η επιστημονική φαντασία με ρεαλισμό και κοινωνικό σχολιασμό.
Η τεχνική αφήγησης του Welles, η ένταση, η χρήση του ήχου και της “πραγματικής” αφήγησης άνοιξαν τον δρόμο για μελλοντικές μορφές αφήγησης τόσο στο ραδιόφωνο όσο και στον κινηματογράφο.
Ακολούθησε πληθώρα έργων που βασίστηκαν στην ιδέα της ραδιοφωνικής ή τηλεοπτικής απειλής, από ταινίες τρόμου μέχρι πολιτικές αλληγορίες για τον Ψυχρό Πόλεμο και τον έλεγχο της πληροφορίας. Η εκπομπή του Welles απέδειξε πως η επιστημονική φαντασία μπορεί να αγγίξει υπαρξιακούς και κοινωνικούς φόβους: φόβος για το άγνωστο, για την τεχνολογία, για τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης.
Η ραδιοφωνική του προσέγγιση έθεσε και ερωτήματα σχετικά με την ευθύνη των δημιουργών και των μέσων όταν η μυθοπλασία παρουσιάζεται χωρίς σαφή διάκριση από την πραγματικότητα μια διαρκώς επίκαιρη θεματική στην εποχή της πληροφορίας.
Η Σύνδεση με την Παρέμβαση της Southern Television (1977).
Με αφορμή το video απο το κανάλι Weirdo σχετικά με την παρέμβαση της Southern Television το 1977 ας δούμε τα στοιχεία εκείνα που θυμίζουν τον Πόλεμο των κόσμων του Welles.
Κατά τη διάρκεια του δελτίου ειδήσεων, ένα παράξενο μήνυμα αντικατέστησε το κανονικό ηχητικό σήμα και μεταδόθηκε φωνή που υποστήριζε ότι εκπροσωπούσε έναν εξωγήινο διοικητή με το όνομα “Vrillon”, ο οποίος καλούσε την ανθρωπότητα να απορρίψει την καταστροφή και να ακολουθήσει τον «δρόμο της ειρήνης».
Το μήνυμα διήρκεσε περίπου έξι λεπτά, και παραμένει ανεξήγητο μέχρι σήμερα, με ορισμένους να το θεωρούν χακάρισμα, άλλους πείραμα ή πολιτική παρέμβαση, και ορισμένους ως αυθεντικό μήνυμα από άγνωστη εξωγήινη προέλευση.
Η σχέση με τον «Πόλεμο των Κόσμων» δεν είναι άμεση, ωστόσο η ομοιότητα της ατμόσφαιρας, της ξαφνικής διακοπής της κανονικότητας, και της χρήσης ενός μέσου ευρείας μετάδοσης για μια “υπερβατική” αποκάλυψη, είναι αξιοσημείωτη. Η κληρονομιά της εκπομπής του Welles ενδεχομένως ενέπνευσε και αυτό το φαινόμενο, τουλάχιστον σε επίπεδο δομής και επίδρασης στο κοινό.
Ο Orson Welles δεν ήταν απλώς ένας δημιουργός που χρησιμοποίησε τα μέσα ήταν ένας πρωτοπόρος που έδειξε πώς η τέχνη μπορεί να επηρεάσει, να συγκλονίσει και να αφυπνίσει. Η εκπομπή του «Πόλεμος των Κόσμων» το 1938 αποτέλεσε ένα μοναδικό γεγονός όπου η μυθοπλασία διασταυρώθηκε με την πραγματικότητα και άγγιξε τις πιο βαθιές φοβίες και προσδοκίες της κοινωνίας.
Το ραδιοφωνικό εκείνο βράδυ του 1938 εξακολουθεί να μας θυμίζει πόσο εύθραυστη είναι η σχέση μας με την πληροφορία, πόσο μεγάλη δύναμη φέρουν οι αφηγητές, και πόσο εύκολα μπορεί να θολώσει η γραμμή ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό είτε πρόκειται για εξωγήινους, είτε για φωνές από άλλες διαστάσεις.
** Ο σύνδεσμος προς το κανάλι Weirdo και το video σχετικά με την Παρέμβαση της Southern Television (1977). **
