Τα 3I Atlas, Oumuamua και 2i/Borisov. Οι διαφορές οι ομοιότητες και οι θεωρίες τους.

Τα 3I Atlas, Oumuamua και 2i/Borisov. Οι διαφορές οι ομοιότητες και οι θεωρίες τους.

ʻOumuamua, 2I/Borisov και 3I Atlas. Τρία ονόματα που μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν θα σήμαιναν τίποτα, σήμερα όμως έχουν γράψει ιστορία στην αστρονομία. Ο πρώτος ήταν αινιγματικός και σχεδόν εξωτικός, ο δεύτερος πιο κλασικός και επιστημονικά «καθαρός», ενώ ο τρίτος μας υπενθυμίζει ότι τέτοιοι επισκέπτες είναι πιθανόν πολύ περισσότεροι απ’ όσο φανταζόμασταν.

Τα τελευταία χρόνια η αστρονομία έχει ζήσει μερικές από τις πιο συναρπαστικές ανακαλύψεις στην ιστορία της: αντικείμενα που έρχονται από «άλλο αστέρι», διαστρικοί επισκέπτες που περνούν για λίγο από τη γειτονιά μας και μετά χάνονται πάλι στο διάστημα. Μέχρι πριν μερικές δεκαετίες αυτά ακούγονταν σαν σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Και όμως, σήμερα μιλάμε για τουλάχιστον τρεις τέτοιες περιπτώσεις: το ʻOumuamua, το 2I/Borisov και πιο πρόσφατα το 3I Atlas.

Και ενώ η ίδια η ύπαρξή τους μας θυμίζει πόσο «ανοιχτό» είναι το ηλιακό μας σύστημα, η επιστημονική κοινότητα αλλά και πιο εναλλακτικοί κύκλοι έχουν δώσει ένα σωρό θεωρίες για το τι ακριβώς μπορεί να είναι αυτοί οι «επισκέπτες». Από φυσικά κομμάτια πάγου και βράχου που εκτινάχθηκαν από άλλα αστρικά συστήματα, μέχρι πιθανές… τεχνητές κατασκευές.

Ας δούμε λοιπόν με τη σειρά τι ξέρουμε για το καθένα, τι κοινό έχουν, ποιες είναι οι διαφορές τους και τι ιδέες κυκλοφορούν γύρω τους.

Oumuamua 

Το ʻOumuamua (που σημαίνει «αγγελιαφόρος από μακριά» στα χαβανέζικα) ανακαλύφθηκε τον Οκτώβριο του 2017 από το τηλεσκόπιο Pan-STARRS1 στη Χαβάη. Ήταν το πρώτο επιβεβαιωμένο αντικείμενο που προέρχεται από άλλο αστρικό σύστημα και απλώς έτυχε να περνάει μέσα από το δικό μας.

Το σχήμα του φάνηκε να είναι εξαιρετικά επίμηκες, σαν «πούρο» ή ίσως «δίσκος», με μήκος εκατοντάδων μέτρων. Κινήθηκε σε τροχιά που ήταν αδύνατον να προέρχεται από το ηλιακό μας σύστημα και αυτό ήταν το πρώτο στοιχείο της διαστρικής του φύσης. Το πιο περίεργο όμως ήταν ότι παρουσίασε μια μικρή επιτάχυνση καθώς απομακρυνόταν, η οποία δεν μπορούσε να εξηγηθεί πλήρως από τη βαρύτητα του Ήλιου.

Πολλές θεωρίες εμφανίστηκαν για να ερμηνεύσουν αυτήν την ιδιαιτερότητα. Μια από αυτές υποστήριξε ότι ίσως ήταν κομήτης που έχανε πτητικά υλικά με τρόπο που δεν γινόταν εύκολα ορατός. Μια άλλη ιδέα ήταν ότι αποτελούνταν από στερεό υδρογόνο που εξατμιζόταν χωρίς να αφήνει εμφανή ίχνη. Και φυσικά, η πιο τολμηρή πρόταση ήταν ότι μπορεί να ήταν προϊόν εξωγήινης τεχνολογίας. Ο καθηγητής Avi Loeb από το Harvard υποστήριξε ότι το ʻOumuamua ίσως ήταν ένα είδος διαστημικού ιστίου ή θραύσμα κάποιου σκάφους. Η άποψη αυτή δίχασε την επιστημονική κοινότητα, αλλά τροφοδότησε τη φαντασία εκατομμυρίων ανθρώπων.

Το ʻOumuamua λοιπόν ήταν το πρώτο και παραμένει το πιο μυστηριώδες, αφήνοντας πίσω του πολλά ερωτηματικά που ακόμα δεν έχουν απαντηθεί.

2I/Borisov

Το 2I/Borisov εντοπίστηκε το 2019 από τον ερασιτέχνη αστρονόμο Gennadiy Borisov. Σε αντίθεση με το ʻOumuamua, εδώ μιλάμε για κάτι πιο «συνηθισμένο»· έναν κομήτη με ξεκάθαρη ουρά, που όμως προερχόταν από άλλο αστρικό σύστημα.

Ο πυρήνας του είχε διάμετρο περίπου ένα χιλιόμετρο και το αντικείμενο παρουσίασε την κλασική ουρά σκόνης και αερίων, όπως οι κομήτες που γνωρίζουμε. Το ενδιαφέρον ήταν ότι η χημική του σύνθεση αποδείχθηκε διαφορετική σε σχέση με κομήτες του ηλιακού μας συστήματος, καθώς ήταν ιδιαίτερα πλούσιο σε μονοξείδιο του άνθρακα. Αυτό υποδηλώνει ότι σχηματίστηκε σε ένα πολύ πιο κρύο περιβάλλον, πιθανότατα σε κάποιο μακρινό δίσκο δημιουργίας πλανητών.

Το 2I/Borisov θεωρήθηκε σαν ένα καθαρό δείγμα από άλλο ηλιακό σύστημα, μια ευκαιρία για τους επιστήμονες να συγκρίνουν και να κατανοήσουν αν οι διεργασίες σχηματισμού πλανητών είναι ίδιες σε όλο τον Γαλαξία. Σε αντίθεση με το ʻOumuamua, δεν προκάλεσε φαντασμαγορικές θεωρίες περί εξωγήινων. Ήταν ένας φυσικός κομήτης, αν και εξαιρετικά πολύτιμος για την κατανόηση της ποικιλίας των ουράνιων σωμάτων.

3I Atlas

Το 3I Atlas εντοπίστηκε το 2024 από το σύστημα ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System). Είναι το τρίτο επιβεβαιωμένο διαστρικό αντικείμενο και έρχεται να συνεχίσει την ιστορία που ξεκίνησε με το ʻOumuamua και το 2I/Borisov.

Σε αντίθεση με τα δύο προηγούμενα, το 3I Atlas είναι πιο αμυδρό και δύσκολο να παρατηρηθεί, γεγονός που καθιστά τη μελέτη του πιο απαιτητική. Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι πρόκειται και πάλι για κομήτη, αν και η φωτεινότητά του έχει ορισμένα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά. Η τροχιά του πάντως δείχνει ξεκάθαρα ότι δεν ανήκει στο ηλιακό μας σύστημα.

Μέχρι στιγμής δεν έχει συγκεντρώσει τον ίδιο «θόρυβο» με το ʻOumuamua, κυρίως επειδή μοιάζει περισσότερο με έναν φυσιολογικό κομήτη, όπως ο Borisov. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει πως κάθε τέτοιο αντικείμενο είναι μια μοναδική ευκαιρία να μελετήσουμε υλικό από άλλους αστέρες, σαν να μας στέλνει ο Γαλαξίας δείγματα από τα εργαστήριά του.

Τα κοινά τους σημεία :

Το πιο προφανές κοινό τους είναι η διαστρική προέλευση. Και τα τρία αντικείμενα ακολουθούν τροχιές που δεν εξηγούνται από τοπικές βαρυτικές αλληλεπιδράσεις, κάτι που σημαίνει ότι έρχονται απ’ έξω.

Ένα ακόμη στοιχείο είναι πως αν και τα θεωρούσαμε σπάνια φαινόμενα, η ανακάλυψη τριών τέτοιων σωμάτων μέσα σε λιγότερο από δέκα χρόνια δείχνει πως μάλλον περνούν πολλά περισσότερα από τη γειτονιά μας. Απλώς μέχρι τώρα δεν τα βλέπαμε λόγω περιορισμών της τεχνολογίας.

Τέλος, και τα τρία αποτελούν κυριολεκτικά δείγματα άλλων κόσμων. Κουβαλούν χημικές και φυσικές ιδιότητες που αντανακλούν το περιβάλλον όπου σχηματίστηκαν, δίνοντάς μας μια σπάνια ματιά σε μακρινούς δίσκους δημιουργίας πλανητών.

Αναφορικά με τις διαφορές τους :

Το ʻOumuamua ξεχώρισε ως εντελώς ανορθόδοξο. Δεν είχε ουρά, παρουσίασε ανεξήγητη επιτάχυνση και γι’ αυτό παραμένει το πιο μυστηριώδες.

Ο Borisov από την άλλη ήταν ένας τυπικός κομήτης, με ουρά και σαφή χημική υπογραφή. Έμοιαζε πολύ περισσότερο με αυτό που γνωρίζουμε, παρότι προερχόταν από άλλο μέρος του Γαλαξία.

Το 3I Atlas, αν και νεότερος στην παρατήρηση και λιγότερο μελετημένος, φαίνεται να βρίσκεται πιο κοντά στη «φυσιολογικότητα» του Borisov παρά στην παράξενη φύση του ʻOumuamua.

Οι επιστημονικές θεωρίες επικεντρώνονται στο ότι αυτά τα αντικείμενα είναι απομεινάρια της δημιουργίας πλανητικών συστημάτων, κομμάτια που εκτοξεύτηκαν στο διαστρικό διάστημα από βαρυτικές αλληλεπιδράσεις. Υπάρχει η ιδέα ότι τέτοιες διελεύσεις συμβαίνουν συνεχώς και ίσως ήδη υπάρχουν δεκάδες διαστρικά αντικείμενα μέσα στο ηλιακό μας σύστημα, τα οποία δεν έχουμε ακόμη εντοπίσει. Η μελέτη τους μπορεί να αποκαλύψει πολλά για τον τρόπο που σχηματίζονται οι κόσμοι και για το πόσο συνηθισμένες είναι οι συνθήκες που οδηγούν σε ζωή στον Γαλαξία.

Οι πιο εναλλακτικές θεωρίες δεν θα μπορούσαν να λείπουν. Το ʻOumuamua έχει παρουσιαστεί από κάποιους ως τεχνητό αντικείμενο, πιθανό προϊόν εξωγήινης τεχνολογίας. Άλλοι μιλούν για «μηνύματα» ή «σκάφη ανίχνευσης» που περνούν για να καταγράψουν τα ηλιακά συστήματα. Μια ακόμη υπόθεση είναι ότι τέτοια αντικείμενα ίσως αποτελούν οχήματα πανσπερμίας, μεταφέροντας οργανικά μόρια ή μικροβιακή ζωή από σύστημα σε σύστημα, σπέρνοντας πιθανούς σπόρους ζωής.

Η μελέτη των διαστρικών αντικειμένων δεν είναι απλώς μια υπόθεση για τους αστρονόμους. Μας ανοίγει ένα παράθυρο στη γειτονιά μας, στον Γαλαξία. Κάθε φορά που περνάει ένα τέτοιο σώμα, έχουμε την ευκαιρία να συλλέξουμε δεδομένα που ισοδυναμούν με δείγματα από άλλους κόσμους, χωρίς να χρειάζεται να ταξιδέψουμε μέχρι εκεί. Αυτό που κάποτε ήταν αποκλειστικά φαντασία, δηλαδή η ιδέα ότι «έρχεται» κάτι από άλλο αστέρι σε εμάς, είναι πλέον πραγματικότητα. Και όπως δείχνουν οι τελευταίες ανακαλύψεις, μάλλον δεν είναι καν τόσο σπάνιο.

Η επιστήμη βλέπει σε αυτά μια σπάνια ευκαιρία να κατανοήσει πώς σχηματίζονται οι κόσμοι. Η φαντασία μας βλέπει εξωγήινες τεχνολογίες και αγγελιοφόρους από το άγνωστο. Ίσως η αλήθεια να βρίσκεται κάπου ανάμεσα. Σε κάθε περίπτωση, αυτοί οι διαστρικοί ταξιδιώτες μάς θυμίζουν ότι το Σύμπαν είναι ζωντανό, δυναμικό και γεμάτο εκπλήξεις.